• Pochodzenie: strefa otaczająca biegun północny ponad terenami stale pokrytymi śniegiem i lodem
• Charakterystyka: zimne, suche i czyste
• Pogoda:
  – zima: brak zachmurzenia, szybkie wypromieniowanie ciepła, silny mróz
  – wiosna i jesień: przymrozki (zimni ogrodnicy), nad Polską głównie w kwietniu i maju

2. Powietrze arktyczno- morskie (PAm)

• Pochodzenie: wolne od lodu obszary oceanu na wschód od Grenlandii
• Charakterystyka: zimne, suche i czyste -> po przejściu nad Atlantykiem ogrzewa się i nawilża
• Pogoda:
  – zima: nad Europą ochładza się w dolnych warstwach, gdzie na skutek inwersji tworzą się chmury warstwowe dające silne opady śniegu przy bardzo niskiej temperaturze (charakterystyczny późnojesienny atak zimy)
  – lato: nad Europą nagrzewa się w dolnych warstwach -> silne prądy wstępujące -> chmury burzowe z deszczem i gradem

3. Powietrze polarno- kontynentalne (PPk)

• Pochodzenie: nad Europą i Azją z powietrza arktycznego lub polarno- morskiego (najczęstsze w Polsce, zwłaszcza wiosną i jesienią)
• Charakterystyka: bardzo suche, czyste
• Pogoda:
  – zima: bezchmurnie i bardzo mroźno, czasem mgły i chmury warstwowe powstałe na wskutek inwersji
  – lato: bezchmurnie i gorąco, (jeśli powstało z PPm-> chmury kłębiaste i kłębiaste deszczowe, przelotne opady i burze)

4. Powietrze polarno- morskie (PPm)

• Pochodzenie: nad umiarkowanymi szerokościami Atlantyku z powietrza arktycznego lub zwrotnikowego (częste w Polsce)
• Charakterystyka: wilgotne
• Pogoda:
  – zima: duże zachmurzenie (chmury warstwowe i płaskie Cu), słabe opady deszczu ze śniegiem, ocieplenie i odwilż
  – lato: chłodno, chmury kłębiaste z burzami

5. Powietrze zwrotnikowo- kontynentalne (PZk)

• Pochodzenie: Bliski Wschód, Bałkany, pn. Afryka
• Charakterystyka: ciepłe, suche, zapylone
• Pogoda:
  – zima (głównie pod koniec): brak mrozów, słabe zachmurzenie, mgły
  – lato: upały
  – jesień: polska złota jesień

6. Powietrze zwrotnikowo- morskie (PZm)

• Pochodzenie: okolice podzwrotnikowe Atlantyku z zalegającym tam wyżem azorskim
• Charakterystyka: bardzo ciepłe, bardzo wilgotne, słabo zapylone
• Pogoda:
  – zima (rzadko): pochmurno (St, Sc), mżawki i mgły
  – lato: upały z silną konwekcją ->chmury kłębiaste, ulewy i burze

W układzie niżowym powietrze unosi się, co powoduje jego ochłodzenie. Jest to przyczyną wzrostu jego wilgotności względnej, co ułatwia kondensację pary wodnej i tworzenie się chmur.
Na półkuli północnej niż wywołuje ruch powietrza przeciwny do ruchu wskazówek zegara, tym silniejszy im bliżej do centrum niżu. Południowe wiatry wiejące na czole niżu przynoszą ciepłe powietrze, a północne wiatry na tyłach niżu- chłodne powietrze. Ponieważ niż przesuwa się z zachodu na wschód, efektem jego przejścia jest obniżenie temperatury.
Układ niżowy jest niestabilny i sprzyja mieszaniu się mas powietrza o różnych właściwościach fizycznych. Skutkiem tego jest tworzenie się frontów atmosferycznych o wysokim zachmurzeniu i opadach w ich przebiegu.
Zachmurzenie towarzyszące niżowi utrudnia oddawanie i pobieranie ciepła przez powietrze pod chmurami, co prowadzi do stabilnej temperatury w ciągu doby (małe różnice temperatur w dzień i w nocy).

UKŁADY BARYCZNE NAD EUROPĄ

• Wyż arktyczny- przynosi powietrze pochodzenia arktycznego, występuje głównie zimą i wiosną.
• Głęboki wyż zwrotnikowy znad Azji Mniejszej i Afryki- napływ PZk, występuje głównie latem i wczesną jesienią (złota polska jesień).
• „Zgniły wyż” między niżem północnoatlantyckim i azjatyckim- przynosi ciepłe i wilgotne powietrze, pogodę pochmurną z gęstymi mgłami i słabym wiatrem (pogoda inwersyjna), często występuje jesienią.
• Wyż azorski- napływ PZm, często latem (ciepło i wilgotno), rzadko zimą (dodatnia temperatura przy zachodnim wietrze).
• Niż islandzki- często zimą (ciepło i wilgotno), rzadko latem (adwekcja chłodu)- przynosi silny wiatr, opady i szerokie pasma chmur.
• Zmienny układ ciśnień znad Azji: zimą wyż, latem niż.

• Na zachodzie: dominacja wpływów oceanicznych
  – niskie roczne amplitudy temperatury
  – wczesna wiosna i lato
  – krótka i łagodna zima
• Na wschodzie: przewaga wpływów kontynentalnych
  – wysoka amplituda temperatur
  – długość lata rosnąca ku SE
  – chłodna i długa zima
• Na północy: przewaga wpływów morskich
  – duże zachmurzenie
  – roczne i dobowe amplitudy temperatur wzrastają w głąb lądu
  – łagodne i krótkie lato; krótka zima na zachodzie i długa na wschodzie
• Na południu: przeważa wpływ wyżyn i gór
  – mieszane cechy klimatyczne w zależności od wysokości terenu
  – na ogół niższe temperatury i większe opady

• Tworzy się pod wpływem mas PPk, PAk, PAm
• Niska wilgotność, silne mrozy, małe zachmurzenie (mgły i St) bez opadów
• Duże dobowe amplitudy temperatury i wilgotności
• Słaby wiatr lub cisza

2. Kompleks wyżowy letni

• Tworzy się pod wpływem mas PPk i PZk ze wschodu i południowego wschodu (silne zapylenie)
• Niewielkie zachmurzenie i wilgotność, wysoka temperatura
• Duże dobowe amplitudy temperatury i wilgotności
• Silne nagrzanie powietrza-> konwekcja-> chmury Cu i Cb, możliwe ulewy i grad
• Występuje rosa i mgła radiacyjna (po wypromieniowaniu ciepła nocą)

3. Kompleks niżowy zachodni

• Występuje we wszystkich porach roku pod wpływem PPm z zachodu i północnego zachodu
• Duże zachmurzenie typowe dla frontu ciepłego, silny wiatr
• Duża wilgotność powietrza
• Latem chłodno, zimą odwilż

4. Kompleks niżowy śródziemnomorski

• Tworzy się pod wpływem PZm z południa i południowego wschodu
• Bardzo silne i długotrwałe opady orograficzne (spowodowane przechodzeniem ciepłych i wilgotnych niżów przez góry), burze i porywiste wiatry

5. Kompleks marcowy

• Występuje głównie wiosną, pod wpływem szybko napływających mas PAm z północy i północnego wschodu
• Bardzo silne zmiany pogody, zwłaszcza w zakresie zachmurzenia
• Krótkotrwałe zmienne opady (deszcz, grad, śnieg z deszczem)
• Nieregularne wahania temperatury
• Silna porywistość wiatru

• W cieplejszej porze roku
• Zachmurzenie umiarkowane (małe Cu około południa)
• Wiatr słaby, lokalny
• Widoczność dobra, w nocy niebo wygwieżdżone
• Temperatura wzrasta do godziny 15, później powoli spada
• Pochodzenie: środkowa i zachodnia część kontynentalnych wyżów barycznych (ze wschodniej Europy i Syberii): cyrkulacja wschodnia, ciśnienie 1010- 1015 hPa

2. Pogoda trwała

• W cieplejszej porze roku
• Zachmurzenie umiarkowane do dość znacznego: duże Cu-> Cb
• Burze cieplne z ulewnymi opadami
• Dobra widoczność (z wyjątkiem burz); dużo słońca, po południu możliwa tęcza
• Wiatr słaby i umiarkowany do południa; po południu wzmaga się i zanika pod wieczór
• Ciśnienie na średnim poziomie, niewielkie wahania
• Pochodzenie: środkowa i zachodnia część kontynentalnych wyżów barycznych (cyrkulacja zachodnia)

3. Pogoda zmienna z opadami

• Zachmurzenie zmienne, zwłaszcza chmury kłębiaste i kłębiaste deszczowe pochodzenia konwekcyjnego, wyraźny ruch Ci
• Przelotne opady (czasem ulewne)
• Wiatr silny i porywisty, wzmaga się wieczorem, a cichnie przed burzą
• Słońce wschodzi spoza chmur; halo przy zachodzącym słońcu i wschodzącym księżycu
• Silne migotanie gwiazd
• Rosa nie pojawia się wieczorem, a dopiero w nocy
• Ciśnienie spada skokami- im szybciej, tym bliższa niepogoda
• Pochodzenie: tylne części niżów barycznych (rzadziej wschodnie części wyżów)

4. Pogoda zmienna bez opadów

• Zachmurzenie zmienne, zwłaszcza chmury kłębiaste i kłębiaste deszczowe pochodzenia konwekcyjnego
• Brak opadów
• Pochodzenie: wschodnie części wyżów barycznych (rzadziej tylne części niżów)POGODA W POWIETRZU O RÓWNOWADZE TERMICZNEJ STAŁEJ:

5. Pogoda słoneczna

• W cieplejszej porze roku
• Bezchmurnie i bardzo ciepło
• Cisza lub słaby wiatr lokalny
• Pochodzenie: środkowe i zachodnie części wyżów kontynentalnych

6. Pogoda mroźna

• W chłodniejszej porze roku
• Bezchmurnie lub Cs, bez opadów
• Temperatura -25 do -10⁰C
• Pochodzenie: wyż kontynentalny, zwłaszcza połączony klinem z wyżem arktycznym

7. Pogoda pochmurna

• Występuje jesienią
• Zachmurzenie silne do całkowitego: St+ mgła rosząca lub mżawka (przejście pierwszego niżu)
• Następnie rozwijają się Ns, niekiedy postrzępione od spodu (drugi niż), drobny deszcz, deszcz ze śniegiem lub mokry śnieg, utrwalający się
• Niewielkie dobowe wahania temperatury
• Szybko spadające ciśnienie
• Pochodzenie: wycinek ciepły niżu lub wyż azorskiPOGODA ZWIĄZANA Z FRONTEM CIEPŁYM LUB OKLUZJĄ TYPU CIEPŁEGO

8. Pogoda z pierwszymi oznakami słoty

• As-> Ns z postrzępioną podstawą; trwały drobny deszcz (zimą: mokry śnieg, śnieg z deszczem, mżawka)
• Pochodzenie: zbliżanie się frontu lub okluzji w tylnej części niżu, za którym postępuje następny człon rodziny niżów

9. Pogoda o przejściowym wzroście zachmurzenia bez opadów

• Pochodzenie: przemieszczanie się starego frontu zokludowanego

10. Pogoda dżdżysta i chłodna

• Zachmurzenie całkowite (Ns), drobny deszcz lub mżawka
• Pochodzenie: północna część niżu

11. Pogoda dżdżysta i ciepła

• Zachmurzenie całkowite (Ns), drobny deszcz lub mżawka
• Ocieplenie
• Pochodzenie: przechodzenie frontuPOGODA ZWIĄZANA Z FRONTEM CHŁODNYM LUB OKLUZJĄ TYPU CHŁODNEGO

12. Pogoda nagłego oziębienia

• Nagły i znaczny spadek temperatury
• Zmiana zachmurzenia nieba
• Wzrost siły wiatru i jego skręcenie o 90⁰ w lewo